Buğday, arpa, çavdar gibi tahılların içinde bulunan bir maddeye alerjisi olanları tanımlaka için kullanılan Çölyak hastalığıyla ilgili merak edilenler... Radyo 7 programcılarından Eda Çelebi’nin hazırlayıp sunduğu Eda’yla Gün Ortası programının bugünkü konuğu Çölyakla Yaşam Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Oya Özden oldu. Özden, Çölyak hastalığı ile ilgili bilgiler verdi. Eda: Çölyak nasıl bir hastalıktır. Oya ÖZDEN: Öncelikle şunu söylemek istiyorum. Ben bir hasta olarak bu bilgileri paylaşıyorum. Doktor olmadığımı belirtmem lazım. Bildiğim bilgileri sizinle paylaşmak istiyorum. Çölyak bir ince bağırsak alerjisidir. Buğday, arpa, çavdar gibi tahılların içinde bulunan Gluten isimli proteine vücudun gösterdiği bir tepkidir. Bu, Çölyak’lı kişilerde ömür boyu süren bir diyetle tedavi edilen bir hastalıktır. Aslında biz hastalık lafını telaffuz etmek istemiyoruz. Bu bir alerji. Fakat burada çok önemli bir şey var. Bizim ilacımız, yapmamız gereken Glutensiz diyet. Buna kesinlikle ömür boyu uymak zorundayız. Eda: Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir? Oya ÖZDEN: Çölyak hastalığının çok değişik belirtileri vardır. Küçük çocuklarda kusma, ishal, gelişim geriliği, boy kısalığı, kabızlık, kemik erimesi, nedeni belli olmayan karaciğer rahatsızlıkları, nedeni belli olamayan cilt rahatsızlıkları gibi çok değişik belirtileri vardır. Bu şekilde tanı alan Çölyaklılar da vardır. Eda: Çölyak hastalığına teşhis nasıl konuyor? Oya ÖZDEN: Teşhis için eskiden önce kan testi yapılıyordu. Testteki sonuçlar hastalığın belirtileriyle bağdaşıyorsa, ince bağırsak biyopsisi ile elde ediliyordu. Yalnız şimdi yeni çıkan bir Çölyak testi var. Bu test parmaktan alınan 3 damla kan ile 5 dakika içinde sonuç alıyorsunuz. Aldığınız bu pozitif sonuçtan sonra da muhakkak bir Gastroenterolog’a gidip tanınızı netleştirmeniz gerekiyor. Testin sonucu olumlu çıktıktan sonra hiç kimsenin ben Çölyaklıyım deyip, diyete başlamama gerekir. Bu çok yanlıştır. Testte aldığınız ön tanı sizi, muhakkak bir Gastroenterolog’a yönlendirmeli. Bu tanıyı aldıktan sonra çok sıkı bir diyet yapmak gerekiyor. Bir lokmadan bir şey olmaz demek çok yanlıştır. Diyet esnasında bir dilim ekmek ile bir somon ekmek yemek eşdeğer zehir niteliğindedir. Eda: Çölyak hastalığını genetik bir hastalık mıdır? Ne sıklıkla karşılaşılıyor? Oya ÖZDEN: Evet. Çölyak hastalığı genetik kökenli bir rahatsızlıktır. Bu hastalık Türkiye’de 100 kişide bir kişide görülüyor. Kuzey Avruıpa ve Amerika’da da çok sık bir şekilde görülmektedir. En az görülen yerler ise Çin ve Japonya. Eda: Çölyak hastalığı günlük yaşamımızı etkiler mi? Oya ÖZDEN: Bu hastalığın tek tedavisi diyet olduğu için yaşantımızı oldukça etkiliyor. Kişilerin seyahate çıkmaları, çocukların ve gençlerin okul hayatını oldukça etkiliyor. Burada annelere önemli görevler de düşüyor. Gençlerin ergenlik zamanında bu diyeti kabullenmemeleri, diyete olan itirazları, arkadaşlarıyla olan yaşantılarını oldukça etkiliyor. Bu durum ciddi sıkıntılara neden oluyor. Ancak bir süre sonra sağlıklarına kavuştukları için bu durumu kabul ediyorlar. Eda: Çölyak hastalığı ile beraber gelen hastalıklar nelerdir? Oya ÖZDEN: Tip 1 diyabet, Down sendromu, Dermatitis Herpetiformis isminde bir cilt hastalığı Çölyak hastalığı ile birlikte seyredilip, diyet yapılması gereken hastalıklardır. Çölyak hastalığının en önemli özelliği, hiçbir belirti vermeden, sinsice çıkıyor olması. İnsanların bu konuda daha dikkatli olması gerekiyor. Eda: Çölyak hastaları için özel ürünler varmı? Oya ÖZDEN: Yurtdışından gelen Glutensiz ürünler var. Büyük marketlerde bu ürünler mevcut. SGK güvencesi altında olan derneklerin yardımları var. Çölyaklı kişiler, heyet raporları sayesinde yaş ve kilolarına göre belli oranda Glutensiz ürünleri alma hakkına sahipler. Devlet bu ödemeyi üstleniyor. Eda: Aldığımız ürünün glutensiz olduğunu nasıl anlarız? Oya ÖZDEN: Evet. Ürünlerin üstünde uluslararası bir logo vardır. Buğday işaretinin üzerinde bir çapraz işareti, yani buğday yasak işaret gördüğünüz zaman, o ürünün Gluten içermediğini gösterir. Eda: Peki Çölyaklılara hangi besinler yasak değil? Oya ÖZDEN: Çölyaklı bir kişi Glutensiz ürünleri gönül rahatlığıyla tüketebilir. Onun dışında buğday unu yerine geçebilecek pirinç unu, mısır unu, soya ununu tüketebilirler. İçeceklerde ise Derneğimizin araştırmaları sürüyor. Dernek olarak tüm firmaları araştırıyoruz. Nerede üretildiği bilinmeyen gıdaların kesinlikle tüketilmemesi gerekir. Gluten aynı zamanda kıvam arttırıcı proteindir. Birçok ürünün içerisine girebiliyor. Hazır sebzeleri tercih etmiyoruz. Çölyaklı kişiler sebze, meyve ve et yiyebilir. Kuruyemişlerde tuzu tutması için unlanma yapılmaktadır. Bunun için yediğimiz kuruyemişlere de dikkat etmeliyiz. İşlenmemiş kuruyemişleri tüketmemiz tüketmeliler. Eda: Türkiye’deki Dernekleriniz nerelerde? Oya ÖZDEN: Türkiye’de 4 derneğimiz var. İstanbul’dan başka İzmir, Ankara ve Diyarbakır’da derneklerimiz var. Eda: Derneklerinizin faaliyetleri nelerdir? Oya ÖZDEN: Derneğimiz sosyal faaliyetler gerçekleştirmektedir. Her ayın ilk pazarı kahvaltımız oluyor. Yemek ve piknik organizasyonlarımız oluyor. Bu tür sosyal faaliyetlerimizin dışında bakanlıklarla olan yazışmalarımız oluyor. Askere gitme çağındaki Çölyaklılar Askeri hastaneler tarafından Çölyaklı oldukları tespit ediliyor ve muafiyet veriliyor. Yurtiçi ve yurtdışındaki tıp kongrelerine katılıp, doktorlar ile görüşmeler yapıp, Derneğimiz hakkında bilgi veriyoruz. Dernek merkezlerimizde yemek kurslarımız olacak. Eda: Dernek kapsamındaki “Makarna Anneliği” hakkında bilgi verebilirmisiniz? Oya ÖZDEN: Makarna Anneliği yeni bir sosyal sorumluluk projesidir. Maddi durumu iyi olmayan, sosyal güvencesi olmayan Türkiye genelindeki Çölyaklı çocuklar için Makarna Anneleri tespit ediyoruz. Bu kişiler her ay belirli Glutensiz temel gıda ürünlerini derneğimiz aracılığıyla o çocuklara gönderiyorlar. Makarna Anneliğini derneğimiz bir yardımlaşma bazında gerçekleştirmektedir. Eda: Glutensiz ürün üretmek için derneğinizin, yetkililerden bir talebi oldu mu? Oya ÖZDEN: Bu tür isteğimiz oldu fakat sanayicilerden Çölyak Derneği üyelerinin sayılılarını göz önünde bulundurarak pek olumlu yanıt alamadık. Bizim Çölyaklı kişilerden isteğimiz, bulundukları bölgedeki Çölyak derneklerle isritaba geçip, derneğe üye olurlarsa, dernekleri desteklerlerse, sesimizi daha çok yükselteceğimize inanıyoruz. Eda: Çölyak’ın aşısı varmı? Oya ÖZDEN: Avusturalya’da bir aşı denemesi sürüyor. Bu araştırma için uzun bir süreç lazım. Eda: Çölyak hastyalığı bulaşıcı bir hastalıkmıdır? Oya ÖZDEN: Çölyak hastalığı kesinlikle bulaşıcı değildir. Çölyak hastalığının genetik bir özelliği vardır. Çocukluk döneminde bu hastalığa yakalanmadıysak ileriki dönemlerde bu hastalığa yakalanmak mümkündür. Eda: Çölyaklı bayanlar bebeklerini emzirebilirlermi? Oya ÖZDEN: Anne sütünün bağışıklık sistemini koruyucu, kuvvetlendirici bir özelliği vardır. Çölyak hastalığı kişilerde anne sütünden, tahıllı besinlere geçtikten sonra ortaya çıkmaktadır. Yapılan bazı araştırmalar bu yönde olumlu neticeler vermiştir. Eda: Son olarak Çölyaklı kişilere neler söylemek istersiniz? Oya ÖZDEN: Çölyak, korkulması gereken fakat tanı konulduktan sonra korkulmadan bir yaşam tarzı olarak benimsenmesi gereken bir rahatsızlıktır. Kesinlikle panik yapılmamasını öneriyoruz. Dernek olarak birçok alternatiflerimiz var ve bunları daha da büyütmeye çalışıyoruz. Çölyaklı kişilerin mümkünse derneklerimizle bağlantıya geçsinler, tek kuvvet olalım ve hayat daha da kolaylaşsın.
